Бу сыл сэтинньи 8 күнүгэр уһулуччулаах историк, чинчийээччи Дмитрий Дмитриевич Петров төрөөбүтэ 100 сылын туолбута.
Д.Д.Петров — сэрии алдьархайа саха норуотугар аҕалбыт саамай ыарахан кэмнэрин, чахчыларын дириҥник уонна кырдьыктаахтык суруйан норуот киэҥ билиитигэр таһаарбыт патриот-учуутал, история наукаларын кандидата, ССРС наукаларын Академиятын Сибиирдээҕи салаатын үтүөлээх бэтэрээнэ.
Дмитрий 1921 с. Уус-Алдан (уруккута Дүпсүн) Баатаҕай нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Аҕата олох кыратыгар өлөн, ийэтэ атын улууска көһөн, олох ыарахаттарыгар эриллэн улааппыта. 1937 с. Чараҥай сэттэ кылаастаах оскуолатын бүтэрбитэ. 1940 с. Дьокуускай педтехникумун бүтэрэн учуутал буолбута. 1941 с. Курбуһах, онтон Найахы оскуолаларыгар дириэктэринэн үлэлээбитэ.
1948 с. ССРС Наукаларын Академиятын Дьокуускайдааҕы салаатыгар аспирантураҕа үөрэнэ киирбитэ уонна онтон салгыы олоҕун бүтүннүүтүн наукаҕа анаабыта. 1958 сыллаахха Москваҕа «Колхозное крестьянство Якутии в годы Великой Отечественной войны» диэн темаҕа историческай наука кандидатыгар диссертациятын ситиһиилээхтик көмүскээбитэ.
Д.Д. Петров архыып докумуоннарыгар, баар чахчыларга олоҕуран, икки туомнаах сүдү үлэни суруйбута. «Якутия в годы войны. Якутяне в боях с немецко-фашистскими захватчиками», «Якутия в годы войны. Трудящиеся в тылу» диэн. Бу үлэлэри сэриини үөрэтэр учуонайдар, байыаннайдар бары үрдүктүк сыаналаабыттара.
Уоскулаҥы билбэт учуонай Саха сириттэн хас киһи сэриигэ барбытын докумуоннарга олоҕуран дакаастаабыта. Фроҥҥа ыҥырыллыбыт, онтон тыыннаах эргиллибит дьон ахсаанын чопчу быһаарбыта. Тыыл сүтүгүн эмиэ анаан үөрэппитэ.
1967 с. Союз байыаннай архыыбын кистэлэҥ фондатыттан Ильмень күөлгэ буолбут кыргыһыы докумуонун сахалартан бастакынан булбута. Ол туһунан “Кыымҥа” ыстатыйа суруйбута. Мантан ыла норуот Ильмень диэни дьэ үчүгэйдик билэр буолбута.
Үлэтин ситэрэн Ильмень Күөлгэ кыттыбыт 597 саха буойуттарыгар, Москуба көмүскэлигэр охтубут 542 буойуҥҥа Кашира куоракка өйдөбүнньүктэри туруортарбыта
Д.Д. Петров сүрүн үлэтин таһынан, архыып докумуоннарын түмэн 3 томнаах «Во имя Победы» «Вклад народов Якутии в дело Победы» диэн хомуурунньугу оҥорбута. Бу кинигэлэргэ түмүллүбүт докумуоннарга олоҕуран үгүс сэрии, тыыл бэтэрээннэрэ босуобуйа, квартира, наҕараада ылары ситиспиттэрэ.
Биһиэхэ, Бүлүү дьонугар-сэргэтигэр, Дмитрий Дмитриевич ураты суолталаах учуонай. Кини 1968 сыллаахха улахан арыйыыны оҥорбута. Оборона Министиэристибэтин архыыбыттан Советскай Союз Геройугар түһэриллэ сылдьан баран, араас төрүөтүнэн бу ааты ылбатах дьон наҕаараадаланар лиистэрин булбута. Ити сыл тохсунньу 21 к. “Кыымҥа” «Кинилэр геройдуу охсуспуттара» диэн ыстатыйа таһаарбыта. Ону саха норуота сөҕө-махтайа аахпыта. Салгыы Д.Д.Петров бу дьон докумуоннарын булан, былаас органнарыгар тиэрдэн, Герой аатын бэрдэрэргэ туруорсубута.
Учуонай бу булбут докумуоннарыгар олоҕуран Бүлүүттэн снайпер А.А.Мироновка, артиллерия офицера Н.А.Кондаковка, пулеметчик Н.С.Степановка, Советскай Союз Геройун Үрдүк аатын иҥэрэри оройуон райкома, оройуон Сэбиэтэ, бэтэрээн Сэбиэтэ бука бары түмсэн салгыы үрдүкү салалталарга туруорсубуттара. Өр кэмнээх сыралаах үлэ түмүгэр 1990 сыл ыам ыйын 5 күнүгэр Бүлүүбүт хорсун буойуттарыгар Советскай Союз Геройун үрдүк аата иҥэриллибитэ. Төһө да элбэх кэм аастар, кырдьык өрөгөйдөөбүтэ. Кыайыы 45 сылын Бүлүүбүт оройуона Үс хотой Геройдаах көрсүбүтэ.
Ити курдук, норуот кыһалҕатын кыһалҕа оҥостон, ону ис дууһатынан өйдөөн, чинчийэн, уһуннук туруорсан олоххо киллэрсибит Д.Д. Петров Бүлүү дьонугар –сэргэтигэр үйэлэргэ хаалар өлбөөдүйбэт үтүөлээх.
Чулуу историк Д.Д. Петров 1994 с. өлбүтэ. Үтүөкэн киһиэхэ бүтүн саха норуотун махтала хаһан да сөҕүрүйбэт. Кини аатын үйэтитэн төрөөбүт Баатаҕайыгар уулусса баар, сыл ахсын оскуоланы бүтэрэр бастыҥ үөрэнээччигэ стипендия ананар. Дьокуускай куоракка Кыайыы болуоссатыгар уонна олорбут дьиэтигэр мемориальнай дуоскалар ыйаммыттар.
